Category: Մայրենի

1. Գտեք իմաստով իրար հակառակ բառերը և զույգեր կազմեք: 

Սպիտակ- սև, քաղցր —  թթու, Երկար  — կարճ, Հեռու  — մոտիկ, բարի  — անխիղճ, հոգնել  — հանգստանալ,  կանգնել — պառկել,  Մեծանալ — փոքրանալ,   հսկա — թզուկ, հաստ — բարակ,

 

2. Գտեք իմաստով իրար հակառակ բառեր: 

Ծեր       երիտասարդ
խորը      նեղ
Գիշեր    ցերեկ
Տաք        սառը
լայն        սաղր
դաժան      բարի
անջատել  միացնել
հեռանալ   մոտենալ
հաղթել     պարտվել

1. Խառնված տառերը դասավորեք և բառեր ստացեք՝ զլեու,ագռ, չիրգ, ղենսա, արկն:
   լեզու, գառ, գրիչ, սեղան, նկար
2. Բառերին ինչպիսի՞ հարցին պատասխանող զույգեր ավելացրեք՝
   սև ագռավ, փոքր գայլ, խորամանկ աղվես,մեծ արջ, գիշատիչ շնաձուկ, հեռատես արծիվ, փոքրիկ ճնճղուկ,աշխատասեր  մրջյուն, ժրաջան մեղու, կեղտոտ խոզ, փափուկ գառնուկ, կաթնատու կով:
3. Ամբողջացրեք նախադասությունները՝ կետերի փոխարեն համապատասխան բառեր դնելով: 

Ծառ, կոշիկներ, հեռախոսով, խոտը, լվանում են

Այգում աճում էր խնձորի գեղեցիկ ու շատ փարթամ ծառ:

Անահիտը հագել էր մայրիկի կոշիկները և կտկտացնելով քայլում էր տան մեջ:

Կարենը հեռախոսով զանգեց ընկերոջը և բակ կանչեց:

Գառնուկներն ախորժակով ուտում էին նոր ծլած կանաչ խոտը։

Քնից արթնանալուց հետո մարդիկ լվանում են  ձեռքերը և երեսը:

Գյուղում է գտնվում Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին (1861 թ.), XIII դարի «Թուխ Մանուկ» և VII դարի «Շեկ Ավետարան» մատուռները։ Հարթավանից 4-5 կմ արևելք գտնվում են Աստվածընկալ գյուղատեղին (XIX—XX-րդ դդ.) իր համանուն եկեղեցական համալիրով (V—XIII-րդ դդ.), Սուրբ Աստվածածին (V—VI-րդ դդ.) և Սուրբ Նշան (Կաթողիկե, 1244 թ.) եկեղեցիներով։ Հարթավանում են գտնվում XIII դարի կիսավեր մատուռ ու գերեզմանատուն։

Գյուղի հարավարևմտյան եզրին, Երևան-Ապարան խճուղուց դեպի աջ՝ բլուրի վրա, 1975 թ. կառուցված է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում զոհված հարթավանցիներին նվիրված հուշահամալիրը։ Այդ հուշահամալիրի մի դրվագ պատկերված է ՛՛Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարանում՛՛, հատոր 3-րդ, էջ 387, Երևան, 1991 թ.^[4], ինչպես նաև խորհրդային նշանավոր արվեստաբան Նիկոլայ Վորոնովի ԽՍՀՄ 1960-1980 թթ. հուշակոթողային քանդակագործությանը նվիրված հիմնարար աշխատությունում^[5]։ Այսինքն՝ ՝ Հարթավան գյուղի այս հուշահամալիրը մտել է նախկին Խորհրդային Միության 100 լավագույն հուշակոթողային համալիրների շարքի մեջ։ Հուշահամալիրի հեղինակն է հարթավանցի քանդակագործ Ռաֆիկ Գարեգինի Խաչատրյանը (Խաչառ), 1937-1993 թթ.^[6]։

 

 

յուղը մինչ 1828 թվականի ռուսների կողմից գրավումը Սայյիդլի Աքսախի Մահալի վարչական կենտրոնն էր, որը բնակեցված էր նույն անվամբ թուրքական ցեղերով։ Ուշիում է գտնվում 10-րդ դարի մի փոքր եկեղեցի և ավերված վիճակում գտնվող Սուրբ Սարգիս վանքը^[3]։

Սուրբ Սարգսի վանական համալիրը, որը հիմնադրվել է 5-7-րդ դարերում Ուշի գյուղից 1կմ արևմուտք` բարձունքի վրա։ Վանքի մասին վկայում են Պատմահայր Մ. Խորենացին և Ղևոնդ Ալիշանը։ Համալիրը կազմում են երկու եկեղեցի, գավիթը, պարսպապատերը, օժանդակ շինությունները։ Հիմնադրվել է Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից, ով ս. Սարգսի աճյունը բերել է նախ Կարբի, ապա Ուշի և սրբի մասունքների վրա հիմնել եկեղեցին։ Հնագույնը Ս. Սարգիս միանավ թաղածածկ եկեղեցին է, որի պայտաձև Ավագ խորանից մուտք կա դեպի հյուսիսից կից ավանդատուն։ Պատերի ստորին՝ վաղմիջնադարյան մասը շարված է կոպտատաշ բազալտ քարով, իսկ վերին մասը 1203-ին վերակառուցվել է սրբատաշ սև տուֆով։ XII դ. վերջին – XIII դ. 1-ին կեսին Ս. Սարգիս եկեղեցուն հվ-ից կից, մեկ զույգ մույթերով գմբեթավոր դահլիճի հորինվածքով կառուցվել է վանքի գլխավոր ստորին մասը, բուսական և երկրաչափական զարդաքանդակներով արմտ. և հվ. շքամուտքերը, շքեղ քանդակազարդ բեմառաջքը, առանձին մանրամասներ (գմբեթի բազմանիստ թմբուկի զարդագոտու ու քիվի բեկորներ ևն)։ Եկեղեցու Ավագ խորանը և առաստաղը ծածկված են եղել որմնանկարներով, շենքի գեղարվեստական արտահայտչականությանը նպաստել է նաև բազմագույն քարերի օգտագործումը։

XIII դ. վանքը Վաչուտյան իշխաններից ստացել է մի շարք նվիրատվություններ։

1654–57-ին Ուշիի Ս. Սարգիս վանքի վանահայր Ոսկան Երևանցին կոպտատաշ բազալտ քարով կառուցել է վանքը շրջափակող, ուղղանկյուն հատակագծով, աշտարակներով ուժեղացված պարիսպներ, որոնց ներսից կից եղել են բնակելի և տնտեսական շինություններ։ Հվ-արմ. կողմում թաղածածկ մեծ սրահն է և նրա շարունակությունը կազմող երկհարկանի խցերը։ Վանքի գլխավոր մուտքը հվ-արլ-ից է։

1827-ին Ուշիի Ս. Սարգիս վանքը երկրաշարժից ավերվել է։ 1999-ից, Շահե արք. Աճեմյանի նախաձեռնությամբ և  հովանավորությամբ, սկսվել են վանական համալիրի պեղումները (ղեկ.՝ Ֆ. Բաբայան), որոնց ընթացքում բացվել են Ս. Աստվածածին եկեղեցին, սրահի, օժանդակ շինությունների ավերակները (վանական համալիրի գլխավոր հատվածները պեղումների ընթացքում դուրս եկան հողաշերտի տակից), հայտնաբերվել են մշակութային արժեք ներկայացնող հնագիտական նյութեր, խաչքարեր, դրամներ և այլն։

Այսօր վանքին կից փոքրիկ բազիլիկ եկեղեցին է միայն կանգուն, որն, ըստ արձանագրության, կառուցվել է 1203թ.-ին, իսկ մյուս հատվածները խոնարհված են։

Կրթություն և Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի երկհարկանի տուն, գրադարան և բուժարան։

Գյուղի կենտրոնում է գտնվում Հայրենական պատերազմի զոհերի հիշատակին կանգնեցված հուշակոթողը, որը կառուցվել է 1995 թվականին ճարտարապետ Վոլոդյա Բաբայանի կողմից։ Հայրենական պատերազմին գյուղից մասնակցել են ընդամենը 100 հոգի, որոնցից միայն 41-ն են վերադարձել։

2015 թվականին վերոնշյալ հուշակոթողի կողքին ավելացվեց ևս մեկ հուշարձան՝ նվիրված Հայոց եղեռնի 100-ամյակին։

Գյուղի Մշակույթի տունը երկար ժամանակ կիսավեր վիճակում էր գտնվում, սակայն 2014 թվականին վերակառուցվեց մի շարք բարերարների (նրանց մեջ հատկապես իր մեծ դերն ունի գյուղի կանադահայ բնակիչ Մ. Շարապխանյանը) և գյուղի բնակիչների ջանքերով։ Ներկայումս Մշակույթի տանը գործում է պարի, ասեղնագործության և հելունագործության խմբակներ։

1.Գրի’ր մեկ  բառով:

 

հրաման տալ- հրամայել

բարև տալ -բարևել

լաց լինել -լացել

միտք անել — մտածել

խոսք տալ — խաստանալ

 

2.Բառերն այնպես միացրո’ւ, որ ծանոթ բառեր ստացվեն:

 

 

Վարդ, գայլ, հյուր, ցածր, դաշտ

ա

սեր, վայր, գույն, ձուկ, հասակ

Վարդագույն, գայլաձուկ, հյուրասեր, ցածրահասակ, դաշտավայր

 

 

 

 

3.Ասացվածքի բառերն առանձնացրո’ւ:

 

1.մեկձեռքովերկուձմերուկչեսբռնի

մեկ ձեռքով երկու ձմերուկ չես բռնի։

2.լավությունարաջուրըգցի

լավություն արա ջուրը գցի։

 

4.Տրված վանկերով բառեր կազմի’ր:

Տախ, մեռ, րազ, մո, դա, խա, խիր, ծա, ղան, կել, ղիկ, տակ, նել, բել, ե, սե:—

Տախտակ, մեռնել, ծաղիկ, խաբել, երազ, մոխիր, դակել, սեղան։

 

5.Նախադասություններն այնպես դասավորի’ր, որ պատմություն ստացվի:

 

1 Թռչունը շատ փոքր է:

2 Աշխարհի ամենափոքր թռչունն ապրում է Ամերիկայում:

5 Այդ պատճառով էլ նրա 5 — 6 հատը կարելի է տեղավորել ձեռքի ափի մեջ:

3 Նրան կոչում են «ճանճ – թռչուն»:

4 Այդ թռչունն ունի գույնզգույն փետուրներ:

Թռչունը շատ փոքր է: Աշխարհի ամենափոքր թռչունն ապրում է Ամերիկայում: Նրան կոչում են «ճանճ – թռչուն»: Այդ թռչունն ունի գույնզգույն փետուրներ: Այդ պատճառով էլ նրա 5 — 6 հատը կարելի է տեղավորել ձեռքի ափի մեջ:

 

6. Գրի՛ր 5 հատ պարզ համառոտ նախադասություն։

Արեգը եկավ տուն։

Սեյրանը գնաց դպրոց։

Ճանճը թռավ։

Սոնան մրսում է։

Շունը հաչաց։

 

7․ Գրի՛ր 5 հատ պարզ ընդարձակ նախադասություն։

Արեգը հոգնած եկավ տուն։

Սեյրանը վազելով գնաց դպրոց։

Ճանճը արագ թռավ։

Սոնան շատ է մրսում։

Շունը բարձր հաչաց։

8․ Գրի՛ր 6 հատ կոչական ունեցող նախադասություն։ Կոչականը դիր սկզբում, մեջտեղում և վերջում։

Սոնա՜, իջիր ներքև։

Ժամանակին եկեք դպրոց, երեխանե՜ր։

Սեյրա՜ն, փակիր դուռը, ցուրտ է։

Անջատիր հեռուստացուցը, Արե՜գ, ավելորդ աղմուկ է։

Մի լացիր, Նարե՜։

Մի բարկացրու, Արա՜մ, մայրիկին։

 

1. Ի՞նչ խորհուրդ տվեց մայրն իր որդուն: — գնա բաղտը գտի։
2. Ինչպե՞ս լավաշը հանկարծ դարձավ կախարդական: — մոր ուժի շնորհիվ լավաշը դարձավ կաղարդական։
3. Ի՞նչ խորհուրդ տվեց ալևորը պատանի Նաղաշին: — սեփական քրտինքով ժրել իր այգին։
4. Հորինի՛ր մեկական հանելուկ լավաշի, հացի, աղի մասին։ — այն ինչ նե որ ուտում են եռշիկով
5. Այս տեսքտերի նախադասությունները խառնված են: Կարդա՛ և համարակալի՛ր դրանք: Ի՞նչ հասկացա՞ր, ի՞նչ են ուսուցանում առակները: — որ չի կարլի կեղտոտել։

Գետնին ընկած հացի փշուրների վրա մի-մի հրեշտակ է կանգնած, և քանի որ մի ոտքի վրա կանգնելը դժվար է ու հոգնեցուցիչ, մարդիկ պետք է հրեշտակներին օգնության շտապեն, հացը գետնից վերցնեն ու մի բարձր տեղ դնեն:Ասում են, թե հենց մի փշուր հաց է ընկնում գետնին երկնքից, մեզ համար անտեսանելի մի հրեշտակ է իջնում և մի ոտքով հացի փշուրի վրա կանգնում, որ այն ոտնատակ չընկնի, չկեղտոտվի:

Մի արդար ու հավատարիմ մարդ, հացը ափի մեջ առած, ուտելով ճանապարհ է գնում: Շատ է նեղվում, վշտանում, որ մեղք է գործել և, ուրիշ ճար չգտնելով, հետևյալ միջոցին է դիմում. գնում է մի քաղաք, աշխատանքի անցնում, շատ չարչարվում, քրտինք թափում ու կարողություն դիզում: Փնտրում է նա էս հացի կտորը, փնտրում, բայց այդպես էլ չի գտնում: Ինչպես է պատահում՝ ձեռից մի փշուր հաց հանկարծ գետնին է ընկնում ու կանաչ խոտերի մեջ կորչում: Վրան Աստծո տաճար է կառուցում և մեջն աղոթում, «մեղա հացիկ» ասում: Վաստակած միջոցներն առած՝ նա վերադառնում է այն հողակտորը, որտեղ կորցրել էր հացի փշուրը:

 Մի արդար ու հավատարիմ մարդ, հացը ափի մեջ առած, ուտելով ճանապարհ է գնում: Ինչպես է պատահում՝ ձեռից մի փշուր հաց հանկարծ գետնին է ընկնում ու կանաչ խոտերի մեջ կորչում:Փնտրում է նա էս հացի կտորը, փնտրում, բայց այդպես էլ չի գտնում:Շատ է նեղվում, վշտանում, որ մեղք է գործել և, ուրիշ ճար չգտնելով, հետևյալ միջոցին է դիմում. գնում է մի քաղաք, աշխատանքի անցնում, շատ չարչարվում, քրտինք թափում ու կարողություն դիզում:Վաստակած միջոցներն առած՝ նա վերադառնում է այն հողակտորը, որտեղ կորցրել էր հացի փշուրը:Վրան Աստծո տաճար է կառուցում և մեջն աղոթում, «մեղա հացիկ» ասում:

6. Իսկ դու լսե՞ս ես լավաշի մասին այս գեղեցիկ առասպելը:

Ըստ առասպելի, երբ Գեղամի թոռ Արամը պատերազմում էր Ասորեստանի հզոր թագավոր Նաբուգոդոնոսորի հետ, Արամը հանկարծ գերի է ընկնում Ասորեստանի թագավորին: Եվ Նաբուգոդոնոսորը հրամայում է, որ Արամը պետք է 10 օր հաց չուտի, իսկ 11-րդ օրը նրանք պետք է աղեղնամարտի բռնվեին իրար հետ: Արքան խոստանում է բաց թողնել Արամին, եթե նա կարողանա հաղթել իրեն:Ամբողջ գիշեր մտորումների մեջ լինելուց հետո, Արամը Նաբուգոդոնոսորին խնդրում է, որ հայկական զորքից իր համար մի վահան բերեն: Արքան չի մերժում նրա խնդրանքը և սուրհանդակ է ուղարկում հայկական զորքի մոտ: Հայկական զորքը, գուշակելով, թե ինչ է ցանկանում իրենց արքան, վահանի կաղապարի տակ լավաշ են թաքցնում:Սակայն սուրհանդակները գլխի չեն ընկնում, որ վահանի տակ հնարավոր է հաց թաքցնել: Երբ վահանը հասցնում են Արամին, նա ասում է, որ այն այդքան էլ հարմար չէ և իրեն ուրիշ վահան է անհրաժեշտ: Եվ այսպես 10 օր շարունակ սուրհանդակները մեկ վահան և մեկ լավաշ են բերում Արամին:11-րդ օրն Արամը և Նաբուգոդոնոսորը դուրս են գալիս մենամարտելու: Ասորեստանի արքան վստահ էր, որ Արամը 10 օր հաց չուտելուց հետո ուժասպառ է եղել, և ինքը հեշտությամբ կարող է հաղթել նրան: Սակայն Արամին հաջողվում է հաղթել Նաբուգոդոնոսորին և վերադառնալ հայրենիք: Հայրենիք վերադառնալուց հետո, թագավորը հրամայում է, որ Հայաստանում բոլոր հացի տեսակները վերածվեն լավաշի:

7. Աղը լցրո՛ւ սեղանին, սկսի՛ր նկարել; Ստացված գեղեցիկ պատկերները լուսանկարի՛ր, լուսանկարները տեղադրի՛ր քո բլոգում:

1. Ի՞նչ խորհուրդ տվեց մայրն իր որդուն: — գնա բաղտը գտի։
2. Ինչպե՞ս լավաշը հանկարծ դարձավ կախարդական: — մոր ուժի շնորհիվ լավաշը դարձավ կաղարդական։
3. Ի՞նչ խորհուրդ տվեց ալևորը պատանի Նաղաշին: — սեփական քրտինքով ժրել իր այգին։
4. Հորինի՛ր մեկական հանելուկ լավաշի, հացի, աղի մասին։ — այն ինչ նե որ ուտում են եռշիկով
5. Այս տեսքտերի նախադասությունները խառնված են: Կարդա՛ և համարակալի՛ր դրանք: Ի՞նչ հասկացա՞ր, ի՞նչ են ուսուցանում առակները: — որ չի կարլի կեղտոտել։

Գետնին ընկած հացի փշուրների վրա մի-մի հրեշտակ է կանգնած, և քանի որ մի ոտքի վրա կանգնելը դժվար է ու հոգնեցուցիչ, մարդիկ պետք է հրեշտակներին օգնության շտապեն, հացը գետնից վերցնեն ու մի բարձր տեղ դնեն:Ասում են, թե հենց մի փշուր հաց է ընկնում գետնին երկնքից, մեզ համար անտեսանելի մի հրեշտակ է իջնում և մի ոտքով հացի փշուրի վրա կանգնում, որ այն ոտնատակ չընկնի, չկեղտոտվի:

Մի արդար ու հավատարիմ մարդ, հացը ափի մեջ առած, ուտելով ճանապարհ է գնում: Շատ է նեղվում, վշտանում, որ մեղք է գործել և, ուրիշ ճար չգտնելով, հետևյալ միջոցին է դիմում. գնում է մի քաղաք, աշխատանքի անցնում, շատ չարչարվում, քրտինք թափում ու կարողություն դիզում: Փնտրում է նա էս հացի կտորը, փնտրում, բայց այդպես էլ չի գտնում: Ինչպես է պատահում՝ ձեռից մի փշուր հաց հանկարծ գետնին է ընկնում ու կանաչ խոտերի մեջ կորչում: Վրան Աստծո տաճար է կառուցում և մեջն աղոթում, «մեղա հացիկ» ասում: Վաստակած միջոցներն առած՝ նա վերադառնում է այն հողակտորը, որտեղ կորցրել էր հացի փշուրը:

6. Իսկ դու լսե՞ս ես լավաշի մասին այս գեղեցիկ առասպելը:

Ըստ առասպելի, երբ Գեղամի թոռ Արամը պատերազմում էր Ասորեստանի հզոր թագավոր Նաբուգոդոնոսորի հետ, Արամը հանկարծ գերի է ընկնում Ասորեստանի թագավորին: Եվ Նաբուգոդոնոսորը հրամայում է, որ Արամը պետք է 10 օր հաց չուտի, իսկ 11-րդ օրը նրանք պետք է աղեղնամարտի բռնվեին իրար հետ: Արքան խոստանում է բաց թողնել Արամին, եթե նա կարողանա հաղթել իրեն:Ամբողջ գիշեր մտորումների մեջ լինելուց հետո, Արամը Նաբուգոդոնոսորին խնդրում է, որ հայկական զորքից իր համար մի վահան բերեն: Արքան չի մերժում նրա խնդրանքը և սուրհանդակ է ուղարկում հայկական զորքի մոտ: Հայկական զորքը, գուշակելով, թե ինչ է ցանկանում իրենց արքան, վահանի կաղապարի տակ լավաշ են թաքցնում:Սակայն սուրհանդակները գլխի չեն ընկնում, որ վահանի տակ հնարավոր է հաց թաքցնել: Երբ վահանը հասցնում են Արամին, նա ասում է, որ այն այդքան էլ հարմար չէ և իրեն ուրիշ վահան է անհրաժեշտ: Եվ այսպես 10 օր շարունակ սուրհանդակները մեկ վահան և մեկ լավաշ են բերում Արամին:11-րդ օրն Արամը և Նաբուգոդոնոսորը դուրս են գալիս մենամարտելու: Ասորեստանի արքան վստահ էր, որ Արամը 10 օր հաց չուտելուց հետո ուժասպառ է եղել, և ինքը հեշտությամբ կարող է հաղթել նրան: Սակայն Արամին հաջողվում է հաղթել Նաբուգոդոնոսորին և վերադառնալ հայրենիք: Հայրենիք վերադառնալուց հետո, թագավորը հրամայում է, որ Հայաստանում բոլոր հացի տեսակները վերածվեն լավաշի:

7. Աղը լցրո՛ւ սեղանին, սկսի՛ր նկարել; Ստացված գեղեցիկ պատկերները լուսանկարի՛ր, լուսանկարները տեղադրի՛ր քո բլոգում:

1․ Կազմե’լ 5 հատ պարզ համառոտ և 5 հատ պարզ ընդարձակ նախադասություն։

Սեյրանը խաղում է։ Սեյրանը խաղում է շան հետ։

Սոնան նվագում է։ Սոնան նվագում է դաշնամուր և ֆլեյտա։

Արեգը գնում է։ Արեգը մեքենայով գնում է դպրոց։

Մայրիկը պատրաստում է։  Մայրիկը պատրաստում է համեղ ճաշ։

Ծաղիկները ծաղկում են։ Գարնանը գույնզգույն ծաղիկները ծաղկում են։

 

2․Ձախորդ Փանոսի հեքիաթից դուրս գրել պարզ, ածանցավոր և բարդ բառեր։

պարզ — մարդ, եզ, կացին

ածանցավոր— նեղություն, եղեգնուտ, կնիկ

բարդ — գեղահավան

Ձախորդ Փանոսը